Yaz okulunun son gününde, programın genel bir değerlendirmesinin yapılması amacıyla, katılımcı arkadaşlarımızdan aşağıdaki soruları yanıtlamalarını istedik. Bu bölümde, her soru için verilen cevaplardan bir bölümünü bulabilirsiniz.

1. Eve döndüğünüzde Gamats Gamats/Yavaş Yavaş Yaz Okulu ile ilgili çevrenize anlatacağınız üç şey nedir?

1. Ne kadar iyi insanlar olduğunu tahmin bile edemezsiniz. Türkiye'de yaşayan insanlar ve kısmen Türkiye ile ilgili yepyeni bir düşünce biçimim var. Daha fazla yakın arkadaş, daha fazla detay. Birçok Türkçe kelime biliyorum. 2. Güzelce dinlendim. Denizde yüzme şansı buldum. Istanbu'lu, Musa Dağ'ı, Antakya'yı gördüm, hem de künefe yedim! :) 3.Çok iyi organize edilmiş bir yaz okuluydu, en iyi akademisyenler, eğitimciler ve ilginç konular üzerine tematik dersler... Geri dönmek istemedim!!!
(Katılımcı, Ermenistan)

1. Okul hepimize Türkiye'de yaşayan, kalıplaşmış düşüncelerimizden farklı, 'gerçek' insanları tanıma ve onlarla iletişim kurma fırsatı verdi. 2. Program sırasında barış inşası konusunda net fikirlerim oluştu ve insanlar arasında barışın her yerde mümkün olduğunu düşünüyorum. Sadece iyimser ve akıllı olmamız gerekiyor. 3. Yaz okulunda Türkiyeli gruptan hemen hemen herkesle dost oldum, bu da iki ülkenin halklarının politika, ekonomi ve benzeri konularda güçlü ilişkiler kurabileceği anlamına geliyor.
(Katılımcı, Ermenistan)

Bütün beklentilerim gerçekleşti. Bu bir yaz okulu, bir okul, ama diğer okullardan o kadar farklı ki. Baskı yok, önyargı yok, kaba davranışlar yok... Sadece birlikte ne kadar çok eğlendiğimizi ve esas problemi anlamak için aldığımız eğitimi hatırlayacağım... Belki resmi olarak değil, ama ben meseleyi kendi içimde çözdüm. Dostluk, uzlaşma ve grup çalışması... Bunlar benim kilit kelimelerim.
(Katılımcı, Türkiye)

1. Yaz okulu hepimiz için çok faydalıydı 2. Artık, her kim bir etnik veya ulusal grup hakkında bir karar vermeye kalkarsa, ona 'öncelikle bu toplumdan biriyle tanışmalısın' diyeceğim 3. Saygıdeğer akademisyenlerle birlikte olmak benim için çok büyük bir şanstı.
(Katılımcı, Türkiye)

1) Hiç bir şey eskiden düşündüğümüz gibi sadece siyah ve beyaz değil 2) Gözlerinizi ve kalbinizi açarak kafanızdaki kalıplardan ve komplekslerden kurtulabilirsiniz. Bu mümkün. 3) Tek bir toplantı yeterli değil, iki ülkeden daha fazla gencin, bir parçası olabileceği fırsatlar yaratıp daha çok yüzyüze iletişim kurmamız gerekiyor.
(Eğitmen, Ermenistan)

2. Yaz okulunda en faydalı bulduğunuz şey neydi?

Tabii ki dersler ve tartışmalar çok önemliydi, ancak benim için en önemli olan şey yeni insanlar keşfetmek oldu. Birgün, en güzel yaz günlerimi Türkiye'den öğrencilerle geçireceğim hiç aklıma gelmezdi. Onlarla birlikte yaşamak, şakalaşmak... Aynı zamanda komşularımızın gerçek hayatını görmek, hem de bunu televizyon veya gazetelerden değil de içerden izleyebilmek çok önemliydi.
(Katılımcı, Ermenistan)

Tabii ki de yarı-resmi gazetemiz "Gamats-Yavas".
(Katılımcı, Türkiye)

Pek çok faydalı şeyin arasından en faydalı olanını tanımlamak oldukça zor bir şey. Belki en faydalı şey, her iki ülkeden katılımcıların ortak faaliyetler ve işbirliği konusunda açık görüşlü, hazır ve özgür oldukları gerçeğidir.
(Eğitmen, Ermenistan)

Türkiyeli gençlerle iletişim kurmak, Türkiye tarihini öteki bakış açısından öğrenebilmek. ve ülkelerimiz arasındaki çatışmalar konusunda özgürce düşünebilmek.
(Katılımcı, Ermenistan)

Bir proje hazırlamak, sunum yapmak, Murat Belge ve Ferhat Kentel'in dersleri ve hazırladığımız gazete (gazeteler gerçekten bizi meşgul etmek ve birbirimizle iletişim halinde tutmak için çok uygundu).
(Katılımcı, Türkiye)

3. Tematik dersler sizin için faydalı oldu mu? En çok hangi tematik dersi sevdiniz? Neden?

Çoğu oldukça ilginçti. Özellikle bir uzman ve bizlere özgür düşünme ve kalıplarımızdan kurtulma fırsatını veren zeki bir insan olan Murat Belge'nin derslerini çok faydalı buldum. Aynı zamanda gazetecilikle ilgili dersi de çok sevdim.
(Katılımcı, Ermenistan)

Tüm dersler farklı konular üzerine yoğunlaşmıştı ve hocaların dersleri anlatış biçimi bizim aklımızdaki sorular ve öngörüler ile yakından ilgiliydi. Ben en çok Murat Belge, Ferhat Kentel ve Nazan Maksudyan'ın birlikte verdiği globalleşme ve kimlikler dersini sevdim, çünkü bu derste bu kavramların tanımlarını kapsamlı bir şekilde öğrenebildim.
(Katılımcı, Türkiye)

Evet, dersler çok faydalıydı. Hem Türkiye, hem de Ermenistan tarihi ile ilgili yeni şeyler öğrendim. En çok barış gazeteciliği hakkındaki dersi sevdim, çünkü bu ders bir şey yazmadan, hatta bir şey söylemeden önce, sizi dinleyen kişinin aklını karıştırmamak için oldukça iyi bir şekilde düşünmeniz gerektiğini gösterdi. Bu gündelik yaşantımız için bile faydalı bir şey.
(Katılımcı, Ermenistan)

Tabii, tematik dersler benim için çok faydalıydı. En çok hangisini sevdiğimi söyleyemiyorum. Derslerin hepsi birbiriyle bağlantılıydı, en azından ben dersler arasında bağlantılar kurabildim.
(Katılımcı, Ermenistan)

Bence bütün dersler çok faydalıydı. Ferhat Kentel ve yürüttüğü araştırma hakkında verdiği ders oldukça faydalıydı, çünkü Ermeni toplumu hakkında bir fikir sahibi olmamızı sağladı.
(Katılımcı, Türkiye)

4. Peki ya grup çalışmaları? Grup çalışması sırasında siz ne yaptınız? Memnun kaldınız mı? Grup çalışmaları hakkında hoşunuza giden/gitmeyen şeyler nelerdi?

Grup çalışması oldukça hoşuma gitti. Ermenistan hakkında pek çok farklı şey öğrendik: eğitim, toplumsal cinsiyet, düğünler, yemekler, askerlik, medya... Çok memnun kaldım. Benim grubumdaki herkes çok olumluydu ve onlarla konuşmaktan çok hoşlandım.
(Katılımcı, Türkiye)

Her gün yazdığımız günlüklerden çok hoşlanmadım. Ama grup çalışmaları oldukça ilginç ve eğlenceliydi. Bizim grubumuz Lemonene krallığı ve en büyük yalan ile ilgili bir oyun hazırladı. Her gün grup çalışmasına 'Tyotya-Motya' dediğimiz sabah egzersizleriyle başlıyorduk. : )
(Katılımcı, Ermenistan)

Ben grup çalışmasını çok sevdim çünkü hep beraber dansettik ve bazı Türk danslarını öğrendim. Grup çalışmaları sırasında çok ilginç ve eğlenceli vakit geçirdik.
(Katılımcı, Ermenistan)

Bazen grup çalışmalarının sıkıcı olduğunu düşündüm ve başka katılımcılardan da benzer fikirler duydum. Ama sonunda Ermenice ' Türkçe bir sözlük hazırlamak çok hoşuma gitti.
(Katılımcı, Türkiye)

Hmm! Bu zor bir soru çünkü ben kendi grubumda çok rahat hissetmiyordum. Çatışma haritasını çıkarırken neredeyse deliriyordum. Yaptığımız her şeyi savunmam ve gerekliliğini anlatmam gerekiyor gibi hissediyordum. Belki fazla tepki gösteriyorum ama ben çoğu zaman bizim bir grup olduğumuzu ve birlikte eğlendiğimizi düşünemedim. Ama en sonunda ortaya çıkarttığımız şey muhteşem ve gerekli bir şeydi ve her ne kadar süreç benim için bazen zor olduysa da sonuç oldukça iyiydi!
(Katılımcı, Türkiye)

5. Sizce yaz okulları ve benzer faaliyetler barış inşası süreçlerini olumlu etkileyebilir mi? Nasıl? Sizce bu yaz okulunun böyle bir etkisi oldu mu?

Eğer bu yaz okullarına katılan insanlar bir şeyleri olumlu yönde etkileyebileceklerini düşünürlerse, tabii ki bunu başarabilirler. Ve inanıyorum ki çoğu arkadaş buraya her iki toplumda bir değişiklik yaratmak için geldi. Bu yaz okulu, eminim ki, iki halk arasındaki iletişimin geliştirilmesine çok fayda sağlayacak.
(Katılımcı, Türkiye)

Evet, bu ve benzeri yaz okullarının barış inşası süreçlerine olumlu etkileri olacaktır. Çoğu çatışma ve önyargının sebebi taraflar arasında doğrudan ilişki bulunmamasıdır. Yaz okulları ve benzer faaliyetler öğrencilere, karşılıklı anlayış için fikir alışverişi yapabilme imkanı sunuyor. Aynı zamanda bu tip faaliyetler dost olmamıza yardımcı oluyor, bu da gelecekte çok dinamik bir rol oynayabilir.
(Katılımcı, Ermenistan)

Bundan neredeyse eminim. Bu okul süresince hepimiz çok iyi arkadaş olduk. Ve eminim ki barışın sağlanması yolunda bilgi, materyal ve toplumun en alt düzeyinde gerçekleşen işbirlikleri yoluyla birbirimize yardımcı olacağız.
(Katılımcı, Ermenistan)

Tabii ki. Bence bu yaz okulu da başarılı oldu. Gamats Yavas her iki ülkede Türkiye ' Ermenistan arasında gerçekleşecek barışa inanan küçük gruplar yarattı. En azından, artık sınırın ötesinde 'yabancılar' değil, hakkında birşeyler bildiğimiz insanlar olduğunu biliyoruz. Psikolojik olarak, bir insan ötekiyle samimi olduğunda, onun hakkında daha olumlu düşünceleri oluyor.
(Katılımcı, Türkiye)

Evet, örneğin burada birbirimizi daha iyi tanıdık, kültürlerimizi öğrendik ve aynı zamanda farklılıklarımızın çok büyük olmadığını ve bunların hayatlarımızda aslında önemli bir rol oynamadığını gördük. Eve döndüğümüzde, arkadaşlarımıza ve diğerlerine bu yaz okulunu anlattığımızda, belki onların da fikirleri değişecek ve belki onlar da öğrenecekler, zira çatışmaların temel sebebi 'bilmemezlik hali'dir.
(Katılımcı, Ermenistan)

Hayır, böyle düşünmüyorum. Bu tip aktivitelere (yaz okulları, protestolar, vs.) 'suya taş atmak' diyorum, bu da bir zaman kaybı ve boşa çabalar anlamına geliyor.
(Katılımcı, Ermenistan)

Tabii ki böyle aktiviteler barış inşası süreçlerini olumlu etkiler. Fikirleri paylaşmak, önyargıları yok etmek, yeni arkadaşlıklar kurmak ve karşılıklı anlayışlar geliştirmek barış inşası için her zaman olumludur.
(Katılımcı, Türkiye)

6. Antakya'da yediğiniz yemekler arasında en çok hangisi hoşunuza gitti?

Bu soruya verilen tüm cevaplara bakarak söyleyebiliriz ki, bu soru için ödülü 'künefe' kazandı!

7. Yaz okulu beklentilerinizi karşıladı mı? Ne umdunuz & ne buldunuz? Paylaşmak istediğiniz bir anınız var mı?

Dürüst olmak gerekirse, yaz okulu beklentilerimi aştı! Burada kravat takmış, ciddi takılan, son derece ciddi insanlar görmeyi bekliyordum, ancak.. Böyle olmaması ve bunun yerine pek çok zeki insanın burada günümüzde çok önemli olan konuları tartışmak için toplanmış olması mükemmel. Vakıflıköy'de geçirdiğimiz günü ve geceyi hiç unutmayacağım. Oradaki insanların kutlamaları beni çok heyecanlandırdı ve etkiledi. Aynı zamanda Türkiyeli arkadaşların orada bizimle birlikte dans etmesi ve eğlenmesi de benim için çok büyük anlam ifade ediyordu.
(Katılımcı, Ermenistan)

Evet, çoğunlukla. Türkiye'yi, Türkleri ve bizim ilişkilerimizle ilgili konuları çok daha iyi anlayabildim. Yaz okulu ile ilgili pek çok kayda değer anım var. Bunlardan bir tanesi Ermeni şarkılarından biri olan Lorke'nin aynı zamanda Türkçe'de ve Kürtçe'de de olduğunu öğrenmem. Diğeri de rakıydı, bu kadar ağır olmasını beklemiyordum!
(Katılımcı, Ermenistan)

Evet, ben ezberlemiş olduğum önyargılarımdan kurtulmayı bekliyordum, ve (hepsini değilse bile) çoğunu yok ettim. Ermenistan ve Türkiye arasındaki diyalog konusunu araştırmak istiyorum. Pek çok güzel anım var. Otelde düğün olduğu gece hep beraber 'Lorke'yi söyledik ve Türkçe, Arapça, İngilizce şarkılar söyleyip dans ettik. Otobüste de pek çok güzel anımız var. Deniz kenarındaki otelden dönerken Isabella bize Patlıcan-Biber şarkısını öğretti ve bu şarkının sözlerini hiç unutmuyorum. Aynı zamanda Lorke'yi üç dilde söyledik: Ermenice, Türkçe, Kürtçe. Anadolu her şeyin karışık ve karmaşık olduğu bir yer.
(Katılımcı, Türkiye)

Hayır, yaz okulu beklentilerimi karşılamadı. Derslerde daha ciddi, ilginç, faydalı ve temayla ilgili tartışmalar bekliyordum.
(Katılımcı, Ermenistan)

Evet, beklentilerimi karşıladı. Aslında ben en baştan beri çatışmalı ve daha gergin bir toplantı bekliyordum. Ama gördüm ki önce birbirini tanımak ve sonra çatışmalar hakkında konuşmak çok iyi bir fikirmiş. Burada gençlerin çatışmaları kolay bir şekilde çözümleyebildiğini gördüm. Bir gün hastalandım ve odamda kalıp uyumam gerekti. O gün Lilit ve Mariam gelip iyi olup olmadığımı sordular, ve bu benim için çok önemliydi çünkü bu gerçekten iyi arkadaş olduğumuz ve beni nasıl olduğumu merak edecek kadar sevdikleri anlamına geliyordu. Benim için bunun anlamı çok büyük.
(Katılımcı, Türkiye)

8. Son bir şey... Bizim için Türkçe/Ermenice (hangisi ülkenizin dili değilse o dilde) bir şeyler yazabilir misiniz?

sabah - morning; hurriyet - freedom; merhaba - hello; seni seviyorum - i love you; günaydin - good morning; iyi gecilar - good night; beyaz - white; saol - thank you; and a lot of words.... THANK YOU!
(Katılımcı, Ermenistan)

Bariluys - günaydın. Anunı inc e' 'adın ne'. Es kez si rum em ' seni seviyorum. Yes el kez ' ben de. Meg, yergu, yerek, dası ' bir, iki, üç, on...
(Katılımcı, Türkiye)

Khağağutyun (barış), inç beses' (nasılsın'), lav em (iyiyim), 11e kadar tüm sayıları biliyorum: meg, yergu, yerek, cors, hink, wet, yot, ut, ını, das, dasnımeg... Ser (sevgi) sir eli (sevgili) yes (ben) du (sen) na (o) ve pek çok ortak kelime: dolma, imam bayildi, garnizon, etc...
(Katılımcı, Türkiye)

arkadaşlar - friends, merhaba- hi, burda - here, hep bilhikde - all together, iki-two, sabah - morning, üç - three, egunaudin - good morning, yasindasin - to live, on - ten, seni seviyorum - i love you, visne - cherry, dostluk - brotherhood.
(Katılımcı, Ermenistan)

khağağutyun (barış) - enkerner (arkadaş) - barew (merhaba) - kurik (kız kardeş) - akhper (erkek kardeş) - bari luys (günaydın) - bari gişer (iyi geceler) - bari akhorcak (afiyet olsun) - akhper yesime (bilmiyorum kardeşim!) - akhcik (kız) - diğe (erkek) - arag (hızlı) Barışeng barışeng / ' / hezar tari (Barışalım barışalım ve bin yıl tartışmayalım)
(Katılımcı, Türkiye)